Son yapılan araştırmalara göre, yapılan işin anlamlılığının o işe devam edilmesini sağlayan en önemli etkenlerden biri olduğu ortaya çıkmış. Anlam verilen bir işte çalışmak; işe ve işyerine bağlılığı, performansı ve motivasyonu güçlendirir. Fakat, insanların işlerine nasıl anlam verdiği henüz netlik kazanmamıştır. İnsanların işini nasıl algıladığı ve ona nasıl anlam verdiği kişiden kişiye değişebilir. Para, hırs ve statü gibi özellikler genelde kısa süreli bir anlam verirken, uzun vadede bunlardan çok daha önemli özellikler vardır. Bireylerin görevlerini yerine getirmeleri için motive edici bir amaca sahip olması bu özelliklerden biridir. Dahası, bireyin bu görevleri yetenek ve yargılarını kullanarak gerçekleştirmesine izin verilmesi gerekir. İnsanlar yaratıcılıklarını ve yeteneklerini kullanabilecekleri işleri tercih ederler.
Zaman zaman herkesin aklına şu sorular gelebilir; neden bu işi yapıyorum? Yaptığım işten keyif alıyor muyum? Sürekli anlam yüklemek zorunda değiliz; yapılan iş bazen çok anlamlı gelebilir, bazen gerçekten neden orada olduğunun sorgulandığı, anlam verilemeyen zamanlar olabilir. Ancak birinin iş günü boyunca işini ne kadar anlamlı bulduğu hakkında düşünmesine ve konuşmasına şahit olmayız. Geriye dönük olarak bakıldığında, insanların iş deneyimleri ve başarılarıyla ilişki kurması anlam bulmalarına yardımcı olur. Çünkü anlamlılık deneyimi anlık bir duygusal tepkiden ibaret değildir. Geçmiş deneyim ve başarıların tekrar değerlendirilip üzerine düşünülmesini gerektirir.
Bazı insanlar için işe anlam verme motivasyonu daha farklıdır: Bireyler çalışmalarını kendileri için değil, başkaları için önemine göre anlamlı olarak algılarlar. Bu kişiler kendini diğerlerine yardım etmeye adamış, insanları yardım edecek pozisyonda gören insanlardır. Maslow’un piramidinin en üstünde, kendini gerçekleştirme seviyesinin özellikleriyle oldukça örtüşür.
Zor durumda olan insanlara yardım götüren ve onların problemini çözen bir işte çalışanlar için iş daha anlamlı hale gelebilir. Zaman zaman bu yardım etme ve problem çözme işi zorlayıcı olabilir, zaten önemli nokta da bu; zorlanıldığında iş daha anlamlı hale gelmektedir. Örneğin; hemşireler en çok yaşlı hastalara yardım ettiklerinde yaptıkları işleri anlamlı bulduklarını ifade ediyorlar. Bunun nedeni de hemşirelerin yaşlıları diğer hastalara göre daha zor durumda ve bakıma muhtaç olarak algılamalarıdır.
Peki ne zaman yaptığımız işte anlam bulamayız?
Bireysel değerler bu konudaki en önemli etkenlerden biridir. Eğer kişinin değerleri, kurum kültürüyle ya da işverenin veya iş gruplarının değerleriyle örtüşmüyorsa anlamsızlık duygusunun ana nedeni bu olabilir. Varsayalım ki Ahmet Türkiye’nin önde gelen bir bankasında yönetim kısmında çalışıyor. Bu banka değişim sürecine girdi ve değişim sürecine girerken çalışanlarını sürecin içine dahil etmedi, açık bir şekilde bilgilendirme yapmadı ve süreç hakkında belirsiz bir durum oluştu. Ahmet’in değer yargılarından birisi şeffaflık ise bu durum onun işe bağlılığını azaltabilir ve yaptığı işi anlamsız olarak algılamasına sebep olabilir. Değerler konusu anlamlılığın en büyük destekçisi durumundadır.
Adaletsiz davranıldığı düşünülen bir çalışma ortamında, kişilerin yaptıkları işte anlam bulmaları zorlaşır. Ayrıca, işini nasıl yapacağı konusunda karar vermeye yetkisi olmayan ve seçim şansı verilmeyen kurum kültürlerinde çalışanlar güçsüzlük duygusu hissedebilirler. Bu da anlamsızlık duygusunu beraberinde getirir.
Bir diğer etken ise; bazı çalışanların işlerinin neleri içermesi gerektiği ve zamanlarını nasıl geçirmeleri gerektiği konusunda güçlü bir anlayışa sahip olmalarıdır. Bu anlamda uygun olmayan görevleri yerine getirmeleri gerektiğinde anlamsızlık duygusu ortaya çıkabilir.
Son olarak, çalışma arkadaşlarından veya işverenden herhangi bir destek görmeyen bireylerin kendilerini izole olmuş ve yalnız hissetmeleri anlam duygusunu olumsuz etkiler. Etkileşim ve iletişimin zayıf olduğu bir çalışma ortamında çalışanı tatmin edecek bir anlam bulmak zorlaşır.
Genel çerçevesiyle, insanların iş hayatında hangi koşullarda ya da ne gibi kriterlere dikkat ederek anlam bulduğunu ve bulamadığını aktarmaya çalıştık. Tabi ki bu, kişiden kişiye değişebilecek bir kavram. O yüzden sizi anlam arayışına sokan sorularımızla başbaşa bırakıyoruz:
Peki siz işinizde nasıl bir anlam buluyorsunuz? Çalıştığınız kurum kültürü ve yaptığınız iş değerlerinizle örtüşüyor mu?